Objawy chorób wewnętrznych - Wstęp
W wielu chorobach podstawą rozpoznania są wywiady (w medycynie zawsze w liczbie mnogiej) – inaczej badanie podmiotowe, orazbadanie przedmiotowe. Wywiady dotyczą m.in. przebytych chorób, przyjmowanych leków, zawodu i wykonywanej pracy (obecniei w przeszłości), stylu życia (palenie papierosów, picie alkoholu, dieta, uprawianie sportu itd.), chorób wśród najbliższych członków rodziny i przede wszystkim −obecnych dolegliwości. Kolejnym etapem badania chorego jest badanie przedmiotowe. Składa się ono zawsze z kilku stałych elementów: oglądanie, obmacywanie, opukiwanie i osłuchiwanie. Wszystkie one są równie ważne, jednak w różnych sytuacjach ich znaczenie może być inne. Czasami już na podstawie obserwacji chorego możemy podejrzewać konkretną jednostkę chorobową, a niekiedy mimo przeprowadzenia wszystkich elementów badania – rozpoznanie pozostaje niejasne. Niezwykle ważne są obserwacja i oglą-danie, ponieważ pozwalają na uzyskanie podstawowych informacji o chorym. Sposób poruszania się, wyraz twarzy, mimika, a nawet fryzura czasami są źródłem wielu informacji. Zwykle używa się nieprecyzyjnych określeń: stan chorego dobry, średni, odpowiedni do wieku itd. Nieprecyzyjnych – ponieważ jako dobry można określić stan chorego przewlekle, który wcześniej nie zdołał przejść z pokoju do pokoju, a obecnie może to zrobić, a oczywiście jako zły, jeśli osoba do tej pory zdrowa i aktywna z trudem może wejść po schodach na piętro. Należy pamiętać, że „dobry”, „zły”, „średni” to określenia względne, subiektywne, a często związane z porównaniem do sytuacji poprzedniej, sprzed kilku dni, czasem godzin lub miesięcy. Obserwując chorego, możemy uzyskać ogólne informacje o jego statusie materialnym i gustach. Drogie, markowe ubranie, staranny makijaż i fryzura lub przeciwnie – zniszczone, poplamione ubranie, niedbała fryzura mogą świadczyć o zamożności lub ubóstwie materialnym albo o przywiązywaniu istotnego znaczenia do wyglądu lub nie, i oczywiście te cechy mają nieco inne znaczenie u kobiet niż u mężczyzn. W przypadku chorego leżącego w szpitalu zapełniona smakołykami szafka, czysta piżama itd. świadczą o troskliwej rodzinie lub opiekunach, natomiast brak jakichkolwiek prywatnych przedmiotów – o jego samotności. Obserwując chorego, można w przybliżeniu określić jego stan psychiczny (smutny, zmartwiony, cierpiący, zadowolony, radosny), wiek biologiczny, który może różnić się znacznie od wieku metrykalnego, stan odżywienia (chory otyły, wyniszczony). Sposób poruszania się może świadczyć o bólu związanym z ruchem, zaopatrzenie ortopedyczne (kule, laska, proteza) – o przebytych urazach, chorobach i operacjach lub zmianach zwyrodnieniowych układu kostno-szkieletowego. Wiele można powiedzieć o chorym, patrząc na jego ręce: u jednych są one zniszczone z popękaną, grubą skórą, brudne z zażółceniem palców, które pozostaje po licznych wypalonych papierosach, u innych zadbane ze starannie wyciętymi skórkami i wypolerowanymi paznokciami, albo ze zmianami charakterystycznymi dla wieloletniego przebiegu reumatoidalnego zapalenie stawów lub twardziny układowej; brak palców może być związany z wykonywaną pracą (stolarz, mechanik) lub stanowić zmianę wrodzoną.
Oczywiście należy unikać pochopnych sądów i niestosownych zachowań, takich jak zapamiętane przeze mnie pytanie zadane przez lekarza w czasie obchodu, skierowane do chorej z wyraźnie nieruchomą jedną gałką oczną: „A co pani tak na nas patrzy jednym oczkiem?” i odpowiedź chorej: „Bo nie mam drugiego”.
Do wszystkich tych informacji każdy może dodać wiele swoich spostrzeżeń i obserwacji, które najczęściej wynikają z doświadczenia, a także z takiego nastawienia fachowych pracowników służby zdrowia (lekarzy, pielęgniarek i in.), które czasami umożliwia zauważenie nawet drobnych szczegółów świadczących o chorym. Nastawienie „ku” chorym ma w efekcie pomóc w ocenie stanu zdrowia, w rozpoznaniu potrzeb, a więc w lepszej opiece medycznej i w zindywidualizowanym podejściu do każdego pacjenta.
Medycyna wywodzi się z nauk humanistycznych, jest nauką i sztuką, w centrum których znajduje się człowiek. Mimo wielkich zmian i postępu zarówno w technikach diagnostycznych, w leczeniu, a także wymuszonych przez obecną organizację służby zdrowia zmian w podejściu do chorych, zawsze należy pamiętać o tym, że pacjent powinien być dla nas, fachowych pracowników medycznych – najważniejszy.
W książce omówiono najczęściej występujące objawy chorób wewnętrznych, a także ich szczególne objawy skórne, opisano liczne przypadki ilustrujące omawiane objawy, poza tym podano przykładowe skale oceny niektórych objawów. W medycynie nadal używane są liczne nazwy objawów pochodzące od nazwisk – w jednym z rozdziałów piszemy o niektórych z nich i o ich autorach. Książka jest przeznaczona dla studentów zarówno wydziałów lekarskich, jak i pielęgniarskich, może być przydatna również dla młodych lekarzy i pracujących pielęgniarek, którzy zechcą przypomnieć sobie podstawowe informacje dotyczące objawów chorób wewnętrznych.
Anna Doboszyńska
Emilia Świetlik